Utopia „perspektywy zdolności” Marthy Nussbaum

Szumlewicz, Katarzyna

Utopia „perspektywy zdolności” Marthy Nussbaum

Abstract

Esej jest poświęcony perspektywie zdolności Marthy Nussbaum. Jest to złożona wizja etyki społecznej, którą badam jako utopijną teorię wychowania. Ma ona trzy fundamenty filozoficzne. Pierwszym jest filozofia moralna Immanuela Kanta, według której każda jednostka powinna być traktowana jako cel sam w sobie. Drugim – postulat Karola Marksa, by wyzwolić ludzkie potencjały, zduszone przez alienację. Trzeci stanowi koncepcja praw kobiet i mniejszości, jaką prezentuje w swoich dziełach John Stuart Mill. Jednak refleksja Nussbaum wykracza daleko poza teorie powstałe w XVIII i XIX wieku, odnosząc się do współczesnego świata i wyrażając dzisiejsze postulaty emancypacyjne. Przedstawia ona listę dziesięciu podstawowych „zdolności” jednostek, których realizację powinno umożliwić sprawiedliwe społeczeństwo. Są to: życie, zdrowie, integralność fizyczna, rozum praktyczny, afiliacja, kontrola nad środowiskiem, zmysły, zabawa i wyobraźnia, a także bliskość z naturą. W integralności cielesnej chodzi o prawa reprodukcyjne oraz o dostosowanie środowiska do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Edukacja i wychowanie mają usuwać przeszkody w realizacji wszystkich zdolności. Wyobraźnia i logiczne myślenie rozwijają umiejętność postawienia się w sytuacji kogoś innego, a więc przeciwdziałają dyskryminacji. Celem sprawiedliwego społeczeństwa jest emancypacja wszystkich ludzi, co wymaga określonych ekonomicznych reguł. Stawia ona na kulturę humanistyczną, która byłaby dostępna dla wszystkich, uświadamiając ludziom bogactwo ich potencjałów.

Keywords

zdolności potencjały dyskryminacja emancypacja niepełnosprawność homoseksualność prawa kobiet praca opiekuńcza wyobraźnia edukacja humanistyczna

Citation

Szumlewicz, K. (2020). Utopia „perspektywy zdolności” Marthy Nussbaum. In R. Włodarczyk (Ed.), Utopia a edukacja, tom IV: Dysonanse, kontrasty i harmonie wyobrażeń świata możliwego (pp. 143–164). Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego. https://doi.org/10.34616/22.20.407