Efemeryczne ojczyzny. Walka mieszkańców atoli Czagos, Kwajalein, Bikini i Enewetak o odzyskanie ojcowizny

Sobczyński, Marek

Efemeryczne ojczyzny. Walka mieszkańców atoli Czagos, Kwajalein, Bikini i Enewetak o odzyskanie ojcowizny

Abstract

Celem artykułu jest analiza komparatystyczna starań podejmowanych przez mieszkańców atoli Czagos (dziś w składzie Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego) oraz Enewetak (Eniwetok), Bikini i Kwajalein (Republika Wysp Marshalla) z kolonizatorami, najpierw o prawo do zachowania swoich ojczyzn, a następnie walka na drodze prawnej i dyplomatycznej o ich odzyskanie. Ustalono cechy wspólne oraz te, które różnią oba porównywane procesy. Utrata prawa do swoich wysp nastąpiła paradoksalnie w okresie, kiedy inne zniewolone ludy wkraczały na drogę niepodległości i suwerenności ich ziem. Do przeprowadzenia analizy zastosowano metodologię geografii historycznej, politycznej oraz nauk politycznych. U podłoża konfliktu leży zimna wojna i dążenie mocarstw kolonialnych do ustanowienia silnych punktów strategicznych pozostających pod ich militarną kontrolą. Jednym z kluczowych działań na tej drodze była budowa wojskowych baz morsko-lotniczych oraz przekształcanie całych wysp w poligony doświadczalne w procesie testowania coraz bardziej nowoczesnych technik w zakresie broni masowego rażenia. Mocarstwa kolonialne nie respektowały podstawowego prawa człowieka, prawa do posiadania ojczyzny i deportowały mieszkańców tych atoli na inne wyspy (z Kwajalein w 1945 r., z Bikini w 1946 r.,z Enewetak w 1947 r. i z Czagos w 1965 r.). Na początku XXI w. przymusowi migranci wezwali mocarstwa do zwrotu swoich ojczyzn w związku z zakończeniem testów broni jądrowej oraz utratą strategicznego znaczenia baz wojskowych. Ponieważ apele nie przyniosły skutku, byli mieszkańcy wstąpili na drogę batalii sądowej, którą najczęściej wygrywają, mając racje moralne po swojej stronie. Stany Zjednoczone na atolach pacyficznych podjęły rokowania z mieszkańcami wysp-poligonów, które częściowo zrekultywowano, i zaproponowały odszkodowania, natomiast Wielka Brytania, pomimo wyroku londyńskiego sądu nakazującego przywrócenie Czagos pierwotnym mieszkańcom, nadal go nie realizowała, aż do 3 października 2024 r.

The purpose of this article is to conduct a comparative analysis of the efforts made by the inhabitants of the Chagos Archipelago (now part of the British Indian Ocean Territory) and the atolls of Enewetak (Eniwetok), Bikini, and Kwajalein (Republic of the Marshall Islands) to secure the right to retain their homelands and then to fight legally and diplomatically to regain them. The study identifies common features as well as differences between the two processes under comparison. The loss of the right to their islands paradoxically occurred at a time when other subjugated peoples were moving toward independence and sovereignty over their lands. The analysis was conducted using the methodologies of historical geography, political geography, and political science. At the heart of the conflict lies the Cold War and the colonial powers’ desire to establish strong strategic points under their military control. One of the key actions in this process was the construction of naval and air force bases, as well as the transformation of entire islands into testing grounds for increasingly advanced weapons of mass destruction. The colonial powers did not respect the basic human right to possess a homeland and deported the inhabitants of these atolls to other islands (from Kwajalein in 1945, from Bikini in 1946, from Enewetak in 1947, and from Chagos in 1965). In the early 21st century, the forcibly displaced inhabitants called on the powers to return their homelands following the conclusion of nuclear weapons testing and the loss of the military bases’ strategic significance. Since these appeals were unsuccessful, the former residents turned to legal battles, which they frequently win, as moral justice is on their side. In the Pacific atolls, the United States entered negotiations with the islanders of the testing grounds, partially rehabilitated some of the islands, and offered compensation. Meanwhile, despite a London court ruling ordering the return of Chagos to its original inhabitants, the United Kingdom ignored the ruling until 3 October 2024.

Keywords

forced displacement homeland military bases nuclear testing grounds British Indian Ocean Territory Republic of the Marshall Islands

przymusowe wysiedlenia ojczyzna bazy wojskowe poligony atomowe Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego Republika Wysp Marshalla

Citation

Sobczyński M. (2024). Efemeryczne ojczyzny. Walka mieszkańców atoli Czagos, Kwajalein, Bikini i Enewetak o odzyskanie ojcowizny. Czasopismo Geograficzne, 95(4): 533–570. https://doi.org/10.12657/czageo-95-23

URI

https://open.icm.edu.pl/handle/123456789/24993

Belongs to collection

Czasopismo Geograficzne

Full item record