OPEN :: Home

Recent Submissions

Item

Narracje faktograficzne w światach dystopijnych

(Katedra Porównawczych Studiów Cywilizacji, Uniwersytet Jagielloński, 2014) Zimnoch, Mateusz; Uniwersytet Jagielloński; Ośrodek Badawczy Facta Ficta

W artykule podjęto próbę analizy narracji faktograficznych w światach dystopijnych. Ich faktualny charakter jest jednak pojmowany w specyficzny sposób: nie jako związek z elementem świata realnego (na przykład „Pan Nasz Ford” z "Nowego Wspaniałego Świata" Aldusa Huxleya), lecz jako element uznawany za faktyczny z perspektywy fikcyjnego uniwersum. Mnogość fikcyjnych dzienników, zapisów archiwalnych, prywatnych notatek fikcyjnych bohaterów czy definicji z nieistniejących encyklopedii, jakkolwiek fantastyczne by one nie były z perspektywy realistycznej, pozostaje faktualna w kategoriach tego, co jest uznawane za fakt, a co za zmyślenie w fikcyjnym świecie. Wookiepedia (encyklopedia Gwiezdnych Wojen) jest więc fikcyjna w świecie realnym (choć wciąż istnieje w „prawdziwym” Internecie), lecz jest zarazem faktyczna dla każdego mieszkańca świata Gwiezdnych Wojen. W artykule analizuje się, w jaki sposób narracje faktograficzne w fikcyjnych światach dystopijnych wpływają na całość utworu oraz jakie są najbardziej popularne formy ich obecności w tego rodzaju tekstach.

Item

Przednowoczesny obraz świata w ponowoczesnej historiografii. "Nowe Królestwo Grenady" Adama Elbanowskiego wobec zagadnienia faktu i fikcji

(Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014) Zimnoch, Mateusz; Uniwersytet Jagielloński

Stanowcze rozgraniczenie między faktem a fikcją jest jednym z fundamentów nowoczesnego obrazu świata. Zwycięstwo racjonalizmu i empiryzmu oświeceniowego nad przednowoczesnym systemem rozumowania (przede wszystkim teologią dogmatyczną) doprowadziło do sytuacji, w której od dwustu lat mówić można o faktach obiektywnych, zaś fikcję utożsamiać z kłamstwem. Na silnym przekonaniu o nieprzystawalności faktów i fikcji bazuje podział tekstów kultury na faktograficzne i fikcjonalne, przy czym historiografia silnie przynależy do pierwszej grupy. Jej sytuacja zmieniła się wraz z przełomem postmodernistycznym, który starał się zerwać nie tylko z krytykowanym jeszcze przez modernizm dorobkiem pozytywistycznym, lecz z nowoczesnością jako taką. Postmodernizm poddał w wątpliwość oczywisty charakter podziału na fakt i fikcję, dowodząc w wielu miejscach przenikania się tych dwóch kategorii, a niekiedy wręcz ich synonimicznego charakteru (jak w przypadku nurtów panfikcjonalnych). Przełomowe koncepcje ponowoczesnych teoretyków historiografii doczekały się więc współcześnie reakcji ze strony samych historiografów. Znakomitym przykładem postmodernistycznego z ducha tekstu historiograficznego jest książka Adama Elbanowskiego pt. Nowe Królestwo Grenady (2006), która eksploatuje w formie palimpsestowej tematy bliskie społeczeństwom wczesnonowożytnym, mimo że ich znaczna część przynależy do rzeczywistości fikcyjnej (raj ziemski, Atlantyda, jednorożce, magiczne rośliny etc.). Celem artykułu jest pokazanie, iż współobecność faktów i fikcji w narracji Elbanowskiego nie przesądza o fikcjonalnym charakterze jego pracy, która z perspektywy ponowoczesnej jawi się jako pełnokrwista faktografia. Nowe Królestwo Grenady jako tekst faktograficzny pozostaje bowiem w konflikcie z nowoczesną wizją historiografii, lecz poprzez podporządkowanie obrazowi świata obowiązującemu w opisywanym okresie historycznym pozostaje faktografią w rozumieniu ponowoczesnym.

Item

Etyka i marketing, czyli nowe spojrzenie na literaturę niefikcjonalną

(Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012) Zimnoch, Mateusz; Uniwersytet Jagielloński; International Association for Literary Journalism Studies

Item

Fikcja jako prawda. Referencyjność reportażu ponowoczesnego

(Towarzystwo Studiów Dziennikarskich, 2012) Zimnoch, Mateusz; Uniwersytet Jagielloński; International Association for Literary Journalism Studies

The article presents a new perspective in studies on fiction in reportage. As a philosophical category, fiction grips more and more areas of postmodern reality and starts to dominate on it, which is extensively described in works of such academics as Jean Baudrillard, Robert Spaemann and many others. It is an effect of acceleration described in Odo Marquard’s Apology of the Accidental, which is particulary important for journalism and media. The changing function of reportage, that cannot compete with other genres and forms any more, is an argument for the new perspective in researches, that would focus not on conative, but on emotive function as a key for adequate lecture. The article contains three parts. The first one is an attempt to dissolve a problem of truth and false. It bases on post-phenomenological and postmodern philosophy (Heidegger, Tarski, Quine, Tugendhat and others) and leads to an optimistic conclusion, that it is possible to hold a described opposition. An elimination of objectivity and focusing on comparison between sentence and reckoning, not between reckoning and reality, allows to decide on truthfulness of the sentence. On the other hand, extension of the category of intersubjectivity on particular subjective experiences can show us a possibility to create a repository of shared experiences, that – as a cultural facts – doesn’t subject to opposition of truth and false. The second part, based on Marquard’s vision, tries to prove that a conclusion of the first part is not actual in postmodern reality. The reason for the fictionalazation of the reality is the multistage mediation of most experiences. The real experiences give way to substitudes offered by the institution of omnipresent school. It’s dominion over human brains takes form of Foucault’s microphysics of power, becoming an self-propelled machine, so the process of mediation resembles a loop. The reality becomes a simulacrum – the sign without a signifié, the signifiant referring to other signifiants. The empire of signs consuming their own meaning change the reality into a pure fiction, that becomes the only possible truth. The third part contains a short exemplification. It presents three main appearances, that can be observed in the last polish reportages. All three are the consequences of described changes in ontological structure of reality: 1) the evasion from responsibility; 2) the advantage of single experience over a synthetic reckoning; 3) the dominance of fluent reality over the text. An exemplification contains reportages by such journalists as Mariusz Szczygieł, Wojciech Tochman and Jacek Hugo-Bader. There are also some metatextual examples from interviews and introductions. The conclusion of the dilatation is rather pessimistic. Postmodern reportage is a type of text, that tries to break the simulation and find the submerged reality itself, but it falls into a trap. The writer is aware of it, but he puts up a fight despite the fact he’s doomed. He knows, that fiction not only covers reality, but also consumes it. The implosion of sense is irreversible and reportage, being a mirror of the present time, has to manage with the fact, that it’s becoming the ghost image without a non-intertextual archetype.

OPEN Repository

22936 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Browse by

Date

Author

Affiliation

Subject

Publisher

License