Uwaga! Pozycje dodane do repozytorium OPEN między 21 września a 6 października zostaną opublikowane na stronie repozytorium po tym terminie.
OPEN Repository

Welcome to OPEN - the Repository of Open Scientific Publications, run by the Interdisciplinary Centre for Mathematical and Computational Modelling, University of Warsaw, previously operating as the CeON Repository. The Repository enables Polish researchers from all fields to openly share their articles, books, conference materials, reports, doctoral theses, and other scientific texts.

Publications in the Repository are indexed by the most important search engines and aggregators and downloaded by users worldwide. We invite you to create an account, deposit your publications, and use the resources of the Repository.

23002 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Thumbnail Image
Item
Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Jednym z oryginalnych problemów badawczych osadnictwa jest zagadnienie miast zdegradowanych i restytuowanych. Oryginalność nie wynika jednak w tym przypadku z jego unikatowości, lecz z interpretacji rzeczywistości według kryterium formalnoprawnego. Miasta zdegradowane i restytuowane to bowiem te ośrodki, które w określonym czasie straciły lub odzyskały swój miejski status. Innymi słowy przestały być lub ponownie zaczęły być zaliczane do tej grupy miejscowości, dla której wg nomenklatury prawnoadministracyjnej przyjęto termin – „miasto”. Przyjęcie tylko takiego kryterium w naturalny sposób powoduje rozdźwięk tam, gdzie decyzje o degradacji lub restytucji statusu miejskiego były lub są ustanawiane na wyrost względem kryteriów ekonomicznego, demograficznego czy przestrzennego. Z innego punktu widzenia złożoność koncepcji „miasto” i „wieś” została tu dodatkowo skomplikowana nierzadką arbitralnością decyzji urzędniczych, co miało nie tylko znaczenie formalne, ale w sposób oczywisty wpływało i wpływać może na realne możliwości rozwoju miast zdegradowanych i restytuowanych. Celem prezentowanej książki jest przybliżenie zagadnienia miast zdegradowanych i restytuowanych na obszarze Polski, gdzie problem ten ma wymiar szczególny. Po pierwsze, miast takich jest relatywnie dużo (odpowiednio 828 i 240). Po drugie, Polska jest jednym z nielicznych krajów europejskich, gdzie kryterium formalnoprawne ma tak wielkie znaczenie. Autorzy książki starali się naświetlić ten problem, nawiązując do takich ogólnych kwestii jak geneza miast zdegradowanych i restytuowanych, specyfika ich rozwoju i przemian oraz problemy przed jakimi stoją. Wymienione kwestie dzięki zaangażowaniu badaczy reprezentujących różne subdyscypliny naukowe zaprezentowano wielowątkowo. W 17 częściach książki omówiono tytułowe zagadnienia zarówno od strony przestrzennej, jak i społecznej, demograficznej, ekonomicznej, przyrodniczej, historycznej, architektonicznej, kulturowej, prawnej czy semantycznej. Taki sposób interpretacji pozwolił nie tylko na dokonanie częściowej syntezy tego zagadnienia. Stanowił również ważny atrybut w określeniu wyzwań przed jakimi stoją badacze zajmujący się tą tematyką. Ważnym zadaniem książki była również analiza dyskursu okalającego pojęcia „miasto” i „miejskość” w kontekście ich formalnoprawnych uwarunkowań. Autorzy rozdziałów zaprezentowali nie tylko określony fragment wiedzy i wyjaśnień dotyczących miast zdegradowanych i restytuowanych, ale także poprzez mniej lub bardziej wyeksponowane poglądy, wnieśli pewien wkład w: a) rozwinięcie teoretycznych ram pojęcia miasta zdegradowanego i restytuowanego w zakresie ich definiowania, możliwości rozwojowych, czy w końcu różnych typologii i podziałów uwypuklających ich różnorodność pod względem przestrzennym, formalnoprawnym, społeczno-ekonomicznym czy historycznym; b) podjęcie oczekiwanej dyskusji na wiele ważnych i aktualnych tematów, takich jak: „miejskość a wiejskość”, zmienność osadnictwa i jej konsekwencje, rola różnych grup interesariuszy w kształtowaniu rzeczywistości społeczno-ekonomicznej i przestrzennej czy konflikt przestrzenny jako wyzwanie dla polityki miejskiej i regionalnej.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane a procesy opustoszania
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Szmytkie, Robert; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Kantor-Pietraga, Iwona; Pełka-Gościniak, Jolanta; Spórna, Tomasz; Brauer, René; Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Wrocław, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Fizycznej, Sosnowiec, Polska; University of Surrey, Guildford, UK; Faculty of Arts and Social Sciences; School of Hospitality and Tourism Management
Jednym z istotniejszych elementów interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym, a środowiskiem antropogeograficznym jest problem destabilizacji systemów miejskich. Autorzy rozumieją tą destabilizację zarówno jako czasowo istniejące zjawiska, ale także jako przestrzenne konsekwencje ścierania się obu sfer – przyrodniczej i antropogenicznej. Interakcja ta w odniesieniu do osadnictwa, szczególnie w przeszłości, ale nie tylko odzwierciedla się między innymi procesem opustoszenia miasta. Zbadanie tego zjawiska na terytorium Polski było zasadniczym celem tego opracowania. W rozdziale tym wskazano także na relatywność miast opustoszałych względem miast zdegradowanych, wskazując, że te pierwsze stanowią specyficzny typ tych drugich. W rozdziale zaprezentowane zostały mechanizmy degradacji dawnych miast, w tym przypadku nie tylko tej prawno administracyjnej, ale także przestrzennej i społecznej. Jakkolwiek wskazane przykłady (Stara Łeba, Drohiczyn Ruska Strona, Wapno, Miedzianka) z uwagi na wielkość dawnych miast nie mają przełożenia do współczesnych zagrożeń środowiskowych, to jednak niektóre elementy negatywnych oddziaływań mogą wyjaśniać współczesne oblicza niebezpieczeństw na jakie narażone są tereny osiedleńcze.
Thumbnail Image
Item
Miasta restytuowane w obliczu przemian demograficznych w XXI wieku
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Dragan, Weronika; Chmielewska, Marta; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
Problem przemian demograficznych jest jednym z najważniejszych tematów badawczych współczesnej geografii. Współcześnie jesteśmy świadkami szeregu niekorzystnych zjawisk demograficznych, takich jak problem starzenia się społeczeństwa i depopulacja, które to zjawiska mogą stanowić istotne ograniczenia w rozwoju miast, w tym także miast restytuowanych. Celem artykułu była próba odpowiedzi na pytanie o rzeczywistą rolą tych zjawisk w przemianach demograficznych nowych miast na początku XXI wieku. W tym celu z wykorzystaniem metod ilościowych zbadano zbiór 50 miast restytuowanych, którym prawa miejskie przywrócono w latach 1990–2003. Otrzymane wyniki potwierdziły wstępne założenia – analizowany zbiór podlega widocznym procesom i depopulacji i starzenia się, chociaż, jak zaznaczają Autorki, nie wszędzie ma on jednakowa dynamikę. Jak wynika z dalszych konkluzji okazuje się, że restytucja praw miejskich wcale nie musi oznaczać dla nowego miasta pozytywnego zwrotu w rozwoju struktur demograficznych. W wielu przypadkach było wręcz odwrotnie. Niekorzystne trendy przemian demograficznych nasiliły się. Jak zauważają Autorki negatywne trendy demograficzne w części miast restytuowanych mogą prowadzić także do osłabienia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, a także ich mniejszej konkurencyjności ekonomicznej. Wynika to głównie z faktu zwiększonego obciążenia demograficznego w wymiarze lokalnym, jak również zwrócenia uwagi na potrzebę zmian w zakresie szeroko pojętej infrastruktury. W tym kontekście postulowane są tezy o poszukiwaniu odpowiednich rozwiązań systemowych i strategicznych nawiązujących do wzmacniania w wymiarze lokalnym tzw. srebrnej gospodarki.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane w liczbach
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Spórna, Tomasz; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Miasta restytuowane i zdegradowane stanowią ważną część współczesnego systemu osadniczego Polski. Istotność ta wynika z dwóch zasadniczych faktów. Po pierwsze zbiór ten jest liczny, szczególnie w niektórych województwach Polski południowej, wschodniej czy centralnej. Po drugie w wyniku różnych procesów i zjawisk geograficznych rośnie rola tych miejscowości w lokalnych systemach i układach osadniczych jako zworników szeroko pojętego życia społeczno-ekonomicznego. Miasta zdegradowane i restytuowane, co pokazują między innymi pozostałe rozdziały książki, ujmuje również zestaw ważnych problemów rozwojowych osadnictwa. W tym kontekście celem tego rozdziału była prezentacja faktów jednostkowych dotyczących zbioru miast zdegradowanych i restytuowanych. Dane statystyczne odnoszą się zarówno do przeszłości, jak i teraźniejszości omawianych grup miejscowości. Wśród ogółu zaprezentowanych informacji na uwagę zasługują między innymi fakty dotyczące sumarycznych wskaźników miejskości. Obszerna baza źródłowa w przekonaniu Autorów stanowić może dobry punkt wyjścia w badaniach procesów urbanizacji w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Zarówno w ujęciu szerszym – systemowym, jak i studiów przypadków.
Thumbnail Image
Item
Jak Feniks z popiołów, jak Dawid z Goliatem... Regres, odradzanie się i konfrontacje prawno-administracyjne Niwki
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Krzysztofik, Robert; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
W badaniach przeszłości urbanistycznej ziem polskich istotne są nie tylko bardziej ogólne opracowania, w których wnioskujemy na podstawie zjawisk obserwowanych w wielu miejscowościach. Ważne są tez studia przypadków, w których jesteśmy w stanie odnaleźć specyficzne, a niejednokrotnie dość unikalne procesy i fakty dotyczące rozwoju miast. Uwaga ta dotyczy w równym stopniu przeszłości, jak i teraźniejszości. Unikalność pewnych zjawisk odnaleźć można także w kontekście procesów degradacji i restytucji praw miejskich. Niewątpliwie jednym z bardziej interesujących przykładów w skali Polski jest casus Niwki, będącej współcześnie dzielnicą Sosnowca. Oprócz „tradycyjnych” zjawisk, takich jak pozbawienie statusu miejskiego i próby jego odzyskania miały tu miejsce dwa inne, z których szczególnie drugie miało charakter wręcz unikatowy. Pierwszym ze zjawisk, znanym także w innych miejscowościach, było pozbawienie praw miejskich bez pewności, że miejscowość kiedykolwiek je uzyskała. Być może jej miejskie dzieje na przełomie XVIII i XIX w. opierały się jedynie o status wsi targowej. Niemniej całkowicie oryginalnym wydarzeniem w dziejach tej miejscowości była próba odzyskania praw miejskich i reaktywacji jednostki formalnie miejskiej w oparciu o nie tylko terytorium własne, ale także sąsiednich dwóch znacznie większych miast – Sosnowca i Jaworzna. Ta metaforyczna walka Dawida z Goliatem (ami) zakończyła się ostatecznie niepowodzeniem. Jednak odrodzona jak Feniks z popiołów Niwka stała się ważnym ośrodkiem lokalnym Zagłębia Dąbrowskiego. Zachowała także swą indywidualność po włączeniu w 1953 r. w obręb Sosnowca i częściowo posiada ją współcześnie. Historia umiastowienia Niwki, szczególnie w XVIII w. i w okresie międzywojennym pokazuje, jak różne mogą być trajektorie przemian i rozwoju miast, ale także to, że przemiany te nie zawsze mogą zachodzić w oparciu o pewne „utarte” schematy rozwoju lokalnego.

Browse by

Selected filters:
Subject: Poland Subject: degraded towns Affiliation: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska License: Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska Publisher: University of Gothenburg, Gothenburg
Reset filters