OPEN Repository

Welcome to OPEN - the Repository of Open Scientific Publications, run by the Interdisciplinary Centre for Mathematical and Computational Modelling, University of Warsaw, previously operating as the CeON Repository. The Repository enables Polish researchers from all fields to openly share their articles, books, conference materials, reports, doctoral theses, and other scientific texts.

Publications in the Repository are indexed by the most important search engines and aggregators and downloaded by users worldwide. We invite you to create an account, deposit your publications, and use the resources of the Repository.

22976 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane a procesy opustoszania
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Szmytkie, Robert; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Kantor-Pietraga, Iwona; Pełka-Gościniak, Jolanta; Spórna, Tomasz; Brauer, René; Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Wrocław, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Fizycznej, Sosnowiec, Polska; University of Surrey, Guildford, UK; Faculty of Arts and Social Sciences; School of Hospitality and Tourism Management
Jednym z istotniejszych elementów interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym, a środowiskiem antropogeograficznym jest problem destabilizacji systemów miejskich. Autorzy rozumieją tą destabilizację zarówno jako czasowo istniejące zjawiska, ale także jako przestrzenne konsekwencje ścierania się obu sfer – przyrodniczej i antropogenicznej. Interakcja ta w odniesieniu do osadnictwa, szczególnie w przeszłości, ale nie tylko odzwierciedla się między innymi procesem opustoszenia miasta. Zbadanie tego zjawiska na terytorium Polski było zasadniczym celem tego opracowania. W rozdziale tym wskazano także na relatywność miast opustoszałych względem miast zdegradowanych, wskazując, że te pierwsze stanowią specyficzny typ tych drugich. W rozdziale zaprezentowane zostały mechanizmy degradacji dawnych miast, w tym przypadku nie tylko tej prawno administracyjnej, ale także przestrzennej i społecznej. Jakkolwiek wskazane przykłady (Stara Łeba, Drohiczyn Ruska Strona, Wapno, Miedzianka) z uwagi na wielkość dawnych miast nie mają przełożenia do współczesnych zagrożeń środowiskowych, to jednak niektóre elementy negatywnych oddziaływań mogą wyjaśniać współczesne oblicza niebezpieczeństw na jakie narażone są tereny osiedleńcze.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane w liczbach
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Spórna, Tomasz; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Miasta restytuowane i zdegradowane stanowią ważną część współczesnego systemu osadniczego Polski. Istotność ta wynika z dwóch zasadniczych faktów. Po pierwsze zbiór ten jest liczny, szczególnie w niektórych województwach Polski południowej, wschodniej czy centralnej. Po drugie w wyniku różnych procesów i zjawisk geograficznych rośnie rola tych miejscowości w lokalnych systemach i układach osadniczych jako zworników szeroko pojętego życia społeczno-ekonomicznego. Miasta zdegradowane i restytuowane, co pokazują między innymi pozostałe rozdziały książki, ujmuje również zestaw ważnych problemów rozwojowych osadnictwa. W tym kontekście celem tego rozdziału była prezentacja faktów jednostkowych dotyczących zbioru miast zdegradowanych i restytuowanych. Dane statystyczne odnoszą się zarówno do przeszłości, jak i teraźniejszości omawianych grup miejscowości. Wśród ogółu zaprezentowanych informacji na uwagę zasługują między innymi fakty dotyczące sumarycznych wskaźników miejskości. Obszerna baza źródłowa w przekonaniu Autorów stanowić może dobry punkt wyjścia w badaniach procesów urbanizacji w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Zarówno w ujęciu szerszym – systemowym, jak i studiów przypadków.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane. Istota problemu i zakres badań
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Zarówno współczesne, jak i historyczne formy osadnictwa podlegają stałej ewolucji i przemianom swoich struktur – przestrzennych i społeczno-ekonomicznych, którym nierzadko towarzyszą istotne zmiany funkcjonalne. To właśnie połączenie funkcjonalizmu i dynamiki przemian strukturalnych jest jednym z zasadniczych elementów wyjaśnień dotyczących procesów urbanizacji i umiastowienia. O ile urbanizacja traktowana jest w tym przypadku jako proces bardziej ogólny obejmujący życie społeczne w kategoriach „miejskiej” przestrzeni i miejskich „stylów”, o tyle umiastowienie jest pojęciem obejmującym życie społeczno-ekonomiczne i przemiany przestrzenne w miejscowościach, które miano miasta uzyskały z formalnoprawnego punktu widzenia. W Polsce wyznaczanego od kilkuset lat przede wszystkim pojęciem prawa lub statusu miejskiego. To właśnie w miejscu, gdzie pojęcia urbanizacji i umiastowienia przecinają się znaczeniowo leżą zagadnienia miast zdegradowanych i restytuowanych. Zagadnienie miast zdegradowanych i restytuowanych pomimo, iż posiada już ugruntowany dorobek naukowy dalej stanowi istotne wyzwanie badawcze. W dużej mierze wynika to chociażby z faktu, iż w sieci osadniczej Polski zlokalizowanych jest 828 miast zdegradowanych i 240 miast restytuowanych. Analizując dotychczasowy dorobek naukowy poświęcony omawianym typom miejscowości należy zwrócić uwagę, że zainteresowania badaczy kierowały się głównie w dwie strony. Po pierwsze rozważano je jako elementy większych zbiorów, po drugie zaś jako miejsca cechujące się charakterystycznymi elementami tożsamości i wartości – materialnych i niematerialnych. W obu przypadkach, co istotne, zwracano uwagę na przestrzenno-czasową zmienność analizowanych atrybutów. W tym kontekście pojawiły się dwa inne, bardziej ogólne cele badawcze poświęcone miastom zdegradowanym i restytuowanym. Po pierwsze podjęcie badań wielodyscyplinarnych, po drugie zaś – podjęcie próby podsumowania dotychczasowych osiągnięć badawczych na tym polu, która to próba mogłaby z kolei stanowić pewien etap do szerszej integracji pojęciowej i wyjaśniającej. Dotychczasowe badania były także też często rozproszone. W związku z tym zaistniała potrzeba nie tylko integracji problemowo-tematycznej, ale także – jak uznano – edycyjnej co służyć by miało lepszemu zrozumieniu poruszanych tu problemów. W rozdziale tym dokonano próby identyfikacji wielu ujęć problemowych poświęconych miastom zdegradowanym i restytuowanym, które ostatecznie zintegrowano w 12 zasadniczych nurtów badawczych. Ponadto w rozdziale tym wskazano na przegląd dotychczasowych badań nad miastami zdegradowanymi i restytuowanymi, dotyczący tych zagadnień, niejasności czy na dyskusję w odniesieniu do stosowanej terminologii, metodologii i faktów. Rozdział uzupełniono o rozbudowany wykaz bibliografii dotyczącej obu typów omawianych miejscowości.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane na mapach
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Spórna, Tomasz; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Podstawowym celem tego rozdziału była graficzna prezentacja wybranych aspektów związanych z zagadnieniem miast zdegradowanych (828) i restytuowanych (240). Wybór kilkudziesięciu rycin ułatwia analizę geograficzna tytułowych zagadnień, jak również ich prezentację w ujęciu historycznym (dynamicznym). Niewątpliwie część zjawisk związanych z degradacją miast lub restytucją przywilejów miejskich dla większej grupy miejscowości były związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi, ale także z długotrwałymi procesami społeczno-gospodarczymi. Autorzy zakładają, że nawiązania te będą łatwiej interpretowalne właśnie dzięki wizualizacji graficznej. Z innej strony rozdział ten ułatwia interpretacje faktów i zjawisk historycznych zarówno w nawiązaniu do czynionych generalizacji, jak i poszukiwaniach ewentualnych zależności, niezgodności czy nawet lokalnych trajektorii zmian i rozwoju. Zaprezentowanych łącznie 25 rycin obejmuje obszar współczesnej Polski.
Thumbnail Image
Item
Degradacja i restytucja jako pryzmaty pojęcia miejskości w kontekście jego formalnoprawnej zmienności
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Dymitrow, Mirek; Krzysztofik, Robert; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
Zrozumienie pojęcia „miejskości” w kontekście jego formalnoprawnej zmienności wymaga specyficznej perspektywy, ponieważ zmusza do wyjścia poza wygodne ramy eksplikacyjne: czym jest miasto, w jaki sposób, dla kogo i dlaczego. Zjawiska degradacji i restytucji są szczególnie ważne w przybliżeniu tej perspektywy, gdyż wyraźnie ilustrują efekty wtargnięcia kulturowego konstruktu „miasto–wieś” w sztywne struktury administracyjne. Celem tego rozdziału jest podsumowanie aktualnego stanu wiedzy w kwestii miast zdegradowanych i restytuowanych, a także podjęcie próby nakreślenia przyszłych wyzwań badawczych w zakresie trzech ważnych aspektów – genezy, rozwoju i problemów. Po pierwsze, jako że zjawisko restytucji często odwołuje się do przeszłości, a jego ścisłe powiązanie z elementami sprawiedliwości, demokracji i władzy bywa nierzadko eksploatowane dla celów drugoplanowych, badania nad genezą miast zdegradowanych pełnią niesłychanie ważną rolę. Powołując się na orwellowski aforyzm „Kto kontroluje przeszłość, kontroluje także przyszłość”, postulujemy, że wierne odtwarzanie rzeczywistości społeczno-ekonomicznej i politycznej, która towarzyszyła aktom degradacji jest niezbędne w celu lepszego zrozumienia mechanizmów warunkujących współczesne zjawisko restytucji w Polsce. Po drugie, istotę miejskości i wiejskości często wiąże się z sukcesem bądź upadkiem danej miejscowości; innymi słowy, kategorie miejskości i wiejskości nie są wolne od wartościowania. Jednak zagłębiając się w tajniki procesów urbanizacji łatwo zauważyć, że takie szufladkowanie i wartościowanie pojęć jest nie tylko niecelowe, ale w wielu przypadkach wręcz niezgodne z rzeczywistością. Jest to szczególnie ważne w badaniach nad rozwojem miast zdegradowanych i restytuowanych, przy których powinniśmy w bardziej optymalny sposób separować związki przyczynowo-skutkowe oparte na „etykietach” od tych określających rzeczywistość geograficzną, społeczną czy gospodarczą. Po trzecie, jednym z kluczowych problemów geografii osadnictwa jest bezrefleksyjna akceptacja przejścia miejscowości z kategorii miast do wsi i na odwrót jako sztywnych wyznaczników miejskości i wiejskości. Jakkolwiek jest to wygodne, warto jednak głębiej pochylić się nad problemem miast zdegradowanych i restytuowanych w aspekcie lokalnym, zwracając uwagę na rolę tych pojęć w kreowaniu lokalnej tożsamości, lokalnej polityki czy lokalnych możliwości rozwoju. Jest to szczególnie ważne wtedy, gdy nauka ma służyć potrzebom społecznym wspólnot lokalnych, których dyskurs „miasto–wieś” bezpośrednio dotyczy.

Browse by

Selected filters:
Subject: Poland Subject: degraded towns Author: Dymitrow, Mirek Affiliation: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
Reset filters