OPEN Repository

Welcome to OPEN - the Repository of Open Scientific Publications, run by the Interdisciplinary Centre for Mathematical and Computational Modelling, University of Warsaw, previously operating as the CeON Repository. The Repository enables Polish researchers from all fields to openly share their articles, books, conference materials, reports, doctoral theses, and other scientific texts.

Publications in the Repository are indexed by the most important search engines and aggregators and downloaded by users worldwide. We invite you to create an account, deposit your publications, and use the resources of the Repository.

22962 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane a procesy opustoszania
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Szmytkie, Robert; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Kantor-Pietraga, Iwona; Pełka-Gościniak, Jolanta; Spórna, Tomasz; Brauer, René; Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Wrocław, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Fizycznej, Sosnowiec, Polska; University of Surrey, Guildford, UK; Faculty of Arts and Social Sciences; School of Hospitality and Tourism Management
Jednym z istotniejszych elementów interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym, a środowiskiem antropogeograficznym jest problem destabilizacji systemów miejskich. Autorzy rozumieją tą destabilizację zarówno jako czasowo istniejące zjawiska, ale także jako przestrzenne konsekwencje ścierania się obu sfer – przyrodniczej i antropogenicznej. Interakcja ta w odniesieniu do osadnictwa, szczególnie w przeszłości, ale nie tylko odzwierciedla się między innymi procesem opustoszenia miasta. Zbadanie tego zjawiska na terytorium Polski było zasadniczym celem tego opracowania. W rozdziale tym wskazano także na relatywność miast opustoszałych względem miast zdegradowanych, wskazując, że te pierwsze stanowią specyficzny typ tych drugich. W rozdziale zaprezentowane zostały mechanizmy degradacji dawnych miast, w tym przypadku nie tylko tej prawno administracyjnej, ale także przestrzennej i społecznej. Jakkolwiek wskazane przykłady (Stara Łeba, Drohiczyn Ruska Strona, Wapno, Miedzianka) z uwagi na wielkość dawnych miast nie mają przełożenia do współczesnych zagrożeń środowiskowych, to jednak niektóre elementy negatywnych oddziaływań mogą wyjaśniać współczesne oblicza niebezpieczeństw na jakie narażone są tereny osiedleńcze.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane w liczbach
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Spórna, Tomasz; Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Miasta restytuowane i zdegradowane stanowią ważną część współczesnego systemu osadniczego Polski. Istotność ta wynika z dwóch zasadniczych faktów. Po pierwsze zbiór ten jest liczny, szczególnie w niektórych województwach Polski południowej, wschodniej czy centralnej. Po drugie w wyniku różnych procesów i zjawisk geograficznych rośnie rola tych miejscowości w lokalnych systemach i układach osadniczych jako zworników szeroko pojętego życia społeczno-ekonomicznego. Miasta zdegradowane i restytuowane, co pokazują między innymi pozostałe rozdziały książki, ujmuje również zestaw ważnych problemów rozwojowych osadnictwa. W tym kontekście celem tego rozdziału była prezentacja faktów jednostkowych dotyczących zbioru miast zdegradowanych i restytuowanych. Dane statystyczne odnoszą się zarówno do przeszłości, jak i teraźniejszości omawianych grup miejscowości. Wśród ogółu zaprezentowanych informacji na uwagę zasługują między innymi fakty dotyczące sumarycznych wskaźników miejskości. Obszerna baza źródłowa w przekonaniu Autorów stanowić może dobry punkt wyjścia w badaniach procesów urbanizacji w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Zarówno w ujęciu szerszym – systemowym, jak i studiów przypadków.
Thumbnail Image
Item
Jak Feniks z popiołów, jak Dawid z Goliatem... Regres, odradzanie się i konfrontacje prawno-administracyjne Niwki
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Krzysztofik, Robert; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
W badaniach przeszłości urbanistycznej ziem polskich istotne są nie tylko bardziej ogólne opracowania, w których wnioskujemy na podstawie zjawisk obserwowanych w wielu miejscowościach. Ważne są tez studia przypadków, w których jesteśmy w stanie odnaleźć specyficzne, a niejednokrotnie dość unikalne procesy i fakty dotyczące rozwoju miast. Uwaga ta dotyczy w równym stopniu przeszłości, jak i teraźniejszości. Unikalność pewnych zjawisk odnaleźć można także w kontekście procesów degradacji i restytucji praw miejskich. Niewątpliwie jednym z bardziej interesujących przykładów w skali Polski jest casus Niwki, będącej współcześnie dzielnicą Sosnowca. Oprócz „tradycyjnych” zjawisk, takich jak pozbawienie statusu miejskiego i próby jego odzyskania miały tu miejsce dwa inne, z których szczególnie drugie miało charakter wręcz unikatowy. Pierwszym ze zjawisk, znanym także w innych miejscowościach, było pozbawienie praw miejskich bez pewności, że miejscowość kiedykolwiek je uzyskała. Być może jej miejskie dzieje na przełomie XVIII i XIX w. opierały się jedynie o status wsi targowej. Niemniej całkowicie oryginalnym wydarzeniem w dziejach tej miejscowości była próba odzyskania praw miejskich i reaktywacji jednostki formalnie miejskiej w oparciu o nie tylko terytorium własne, ale także sąsiednich dwóch znacznie większych miast – Sosnowca i Jaworzna. Ta metaforyczna walka Dawida z Goliatem (ami) zakończyła się ostatecznie niepowodzeniem. Jednak odrodzona jak Feniks z popiołów Niwka stała się ważnym ośrodkiem lokalnym Zagłębia Dąbrowskiego. Zachowała także swą indywidualność po włączeniu w 1953 r. w obręb Sosnowca i częściowo posiada ją współcześnie. Historia umiastowienia Niwki, szczególnie w XVIII w. i w okresie międzywojennym pokazuje, jak różne mogą być trajektorie przemian i rozwoju miast, ale także to, że przemiany te nie zawsze mogą zachodzić w oparciu o pewne „utarte” schematy rozwoju lokalnego.
Thumbnail Image
Item
Zdegradowane feudalne aglomeracje miejskie w Polsce
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Kantor-Pietraga, Iwona; Krzysztofik, Robert; Spórna, Tomasz; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska
Miasta zdegradowane najczęściej stanowią świadectwo przemian miast w ostatnich dwustu latach. Z tym okresem wiążą się także pojęcia aglomeracja czy konurbacja miejska. W trochę innym świetle oba te zagadnienia widoczne są w badaniach zdegradowanych aglomeracji miejskich. Dodajmy w tym miejscu aglomeracji o genezie feudalnej. Zdegradowane aglomeracje miejskie są świadectwem dawnych stosunków społecznych i gospodarczych, które w indywidualny sposób kształtowały i organizowały także sieć miast. Pod pojęciem zdegradowanej aglomeracji miejskiej Autorzy rozdziału rozumieją układ co najmniej dwóch dawnych (zdegradowanych) miast zlokalizowanych w odległości nie większej niż 3 km. Założono, że o zdegradowanej aglomeracji można mówić tylko wtedy, gdy wszystkie ośrodki takiego układu osadniczego mają współcześnie status wsi lub przysiółka. Wśród wyróżnionych przez Autorów zdegradowanych aglomeracji miejskich największą grupę stanowią te, które ukształtowały się w okresie wczesnonowożytnym, a swój status straciły w XIX i I połowie XX w. Jak wskazano w artykule główną przyczyną degradacji prawno-administracyjnej omawianego typu form osadniczych były problemy z ich industrializacją, dostępnością do sieci kolejowej czy rozwojem wyspecjalizowanych usług nastawionych na rynki ponadlokalne. Wśród wyróżnionych typów aglomeracji miejskich wskazać można zarówno aglomeracje monocentryczne, jak i aglomeracje policentryczne czy miasta bliźniacze. W celu pogłębienia istoty rozwoju i degradacji prawno-administracyjnej feudalnych aglomeracji miejskich przedstawiono cztery studia przypadków (Rakowa, Nowego Miasta nad Wartą, Kopanicy i Tarnogóry z Izbicą). Studia te obejmują różne typy zespołów - genetyczne, osadnicze, funkcjonalne i gospodarcze. Jak stwierdzono w konkluzji istnienie w przeszłości aglomeracji miejskich potwierdza fakt, że pewne mechanizmy w rozwoju złożonych układów osadniczych są trwałe.
Thumbnail Image
Item
Miasta zdegradowane i restytuowane. Istota problemu i zakres badań
(University of Gothenburg, Gothenburg, 2015) Krzysztofik, Robert; Dymitrow, Mirek; Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska; University of Gothenburg, Sweden; School of Business, Economics and Law; Department of Economy and Society – Unit for Human Geography
Zarówno współczesne, jak i historyczne formy osadnictwa podlegają stałej ewolucji i przemianom swoich struktur – przestrzennych i społeczno-ekonomicznych, którym nierzadko towarzyszą istotne zmiany funkcjonalne. To właśnie połączenie funkcjonalizmu i dynamiki przemian strukturalnych jest jednym z zasadniczych elementów wyjaśnień dotyczących procesów urbanizacji i umiastowienia. O ile urbanizacja traktowana jest w tym przypadku jako proces bardziej ogólny obejmujący życie społeczne w kategoriach „miejskiej” przestrzeni i miejskich „stylów”, o tyle umiastowienie jest pojęciem obejmującym życie społeczno-ekonomiczne i przemiany przestrzenne w miejscowościach, które miano miasta uzyskały z formalnoprawnego punktu widzenia. W Polsce wyznaczanego od kilkuset lat przede wszystkim pojęciem prawa lub statusu miejskiego. To właśnie w miejscu, gdzie pojęcia urbanizacji i umiastowienia przecinają się znaczeniowo leżą zagadnienia miast zdegradowanych i restytuowanych. Zagadnienie miast zdegradowanych i restytuowanych pomimo, iż posiada już ugruntowany dorobek naukowy dalej stanowi istotne wyzwanie badawcze. W dużej mierze wynika to chociażby z faktu, iż w sieci osadniczej Polski zlokalizowanych jest 828 miast zdegradowanych i 240 miast restytuowanych. Analizując dotychczasowy dorobek naukowy poświęcony omawianym typom miejscowości należy zwrócić uwagę, że zainteresowania badaczy kierowały się głównie w dwie strony. Po pierwsze rozważano je jako elementy większych zbiorów, po drugie zaś jako miejsca cechujące się charakterystycznymi elementami tożsamości i wartości – materialnych i niematerialnych. W obu przypadkach, co istotne, zwracano uwagę na przestrzenno-czasową zmienność analizowanych atrybutów. W tym kontekście pojawiły się dwa inne, bardziej ogólne cele badawcze poświęcone miastom zdegradowanym i restytuowanym. Po pierwsze podjęcie badań wielodyscyplinarnych, po drugie zaś – podjęcie próby podsumowania dotychczasowych osiągnięć badawczych na tym polu, która to próba mogłaby z kolei stanowić pewien etap do szerszej integracji pojęciowej i wyjaśniającej. Dotychczasowe badania były także też często rozproszone. W związku z tym zaistniała potrzeba nie tylko integracji problemowo-tematycznej, ale także – jak uznano – edycyjnej co służyć by miało lepszemu zrozumieniu poruszanych tu problemów. W rozdziale tym dokonano próby identyfikacji wielu ujęć problemowych poświęconych miastom zdegradowanym i restytuowanym, które ostatecznie zintegrowano w 12 zasadniczych nurtów badawczych. Ponadto w rozdziale tym wskazano na przegląd dotychczasowych badań nad miastami zdegradowanymi i restytuowanymi, dotyczący tych zagadnień, niejasności czy na dyskusję w odniesieniu do stosowanej terminologii, metodologii i faktów. Rozdział uzupełniono o rozbudowany wykaz bibliografii dotyczącej obu typów omawianych miejscowości.

Browse by

Selected filters:
Subject: Poland Publisher: University of Gothenburg, Gothenburg Affiliation: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Ekonomicznej, Sosnowiec, Polska Author: Krzysztofik, Robert
Reset filters