OPEN :: Home

Recent Submissions

Item

Trwałość dawnych granic politycznych w sferze morfogenetycznej osadnictwa wiejskiego w Polsce

(Polskie Towarzystwo Geograficzne, 2016) Figlus, Tomasz; Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

Artykuł prezentuje wyniki badań poświęconych wybranym zagadnieniom trwałości historycznych granic politycznych w aspekcie zróżnicowania morfogenetycznego wsi. W wyniku analiz o charakterze diagnostycznym zidentyfikowano odcinki dawnych granic, które odzwierciedlają się współcześnie w odmiennej strukturze form rozplanowania na sąsiadujących obszarach wykazujących w przeszłości różną przynależność polityczną. W zakresie badań szczegółowych uwzględniono dwa przypadki granic z okresu staropolskiego: dawnej granicy między Koroną a Litwą na Podlasiu oraz granicę między Państwem Zakonnym, a późniejszymi Prusami Książęcymi i Rzeczpospolitą na obszarze pogranicza mazurskokurpiowskiego. Analizie poddano również dwa przypadki granic porozbiorowych: rozdzielających ziemię chełmińską i dobrzyńską oraz fragment granicy wzdłuż Prosny rozdzielający dawną ziemię wieluńską pomiędzy Prusy i Rosję (tzw. Kongresówkę). Dowiedziono wpływu funkcjonowania granic oraz odmiennych systemów prawno-politycznych na zróżnicowanie typów układów ruralistycznych. Okazało się, że zjawisko trwałości granic w zakresie morfogenezy osadnictwa wiejskiego zależne jest proporcjonalnie od ich stabilności i wykazuje charakter dysjunktywny. Ze względu na dyfuzję wzorców rozplanowania mamy zazwyczaj do czynienia z buforowym charakterem granic reliktowych, czego wyrazem są przejściowe obszary cechujące się niejednorodnością morfologiczną.

Item

Znaczenie rekonstrukcji granic reliktowych na przykładzie granicy pomiędzy monarchią austro-węgierską a Imperium Rosyjskim

(Polskie Towarzystwo Geograficzne, 2023) Więckowski, Marek; Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

W ostatnim czasie rozwinął się proces celowego „odtwarzania” granic reliktowych z myślą o pełnieniu przez nie funkcji turystycznych, dziedzictwa i pamięci. Procesy te są dobrze widoczne w wielu miejscach w Europie. W niniejszym artykule zwrócono uwagę na rekonstrukcje granic i sposób, w jaki działają one na rzecz celów związanych z turystyką i dziedzictwem, które obecnie postrzegane są jako reprezentujące nową funkcję pełnioną przez dawne granice. Autor ilustruje tu procesy, odwołując się do granicy oddzielającej niegdyś monarchię austro-węgierską i Imperium Rosyjskie jako jednej z tych związanych z wymazywaniem Polski z mapy Europy na ponad wiek. Badania empiryczne na odcinku tej starej granicy, biegnącym od Wisły do obecnej granicy polsko-ukraińskiej, wskazują co najmniej 15 różnych miejsc związanych z granicą pełniących obecnie funkcję dziedzictwa i atrakcji turystycznych. Studium 20 tablic informacyjnych dotyczących tych miejsc jest w stanie wskazać na wagę i treść prezentowanych informacji, z których trzy wiodące tematy to: utrata niepodległości w wyniku zaborów; odzyskanie przez Polskę tej niepodległości (w 1918 r.) i upamiętnienie odpowiedzialnych za to bohaterów; informacje dotyczące lokalnych uwarunkowań operacji i kontroli granicznych, także w szerszym kontekście ich znaczenia w życiu codziennym, a co za tym idzie – możliwości przekraczania granicy.

OPEN Repository

22945 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Browse by

Date

Author

Affiliation

Subject

Publisher

License