OPEN :: Home

Item

Ikonosfera hierofanii. Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym.

(Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Ethnos, 2020) Białkowski, Andrzej; Bonati, Barnaba; Dzięcielski, Robert; Eichstaedt, Jarosław; Kasprzyk, Damian; Orszulak-Dudkowska, Katarzyna; Piątkowska, Krystyna; Woźniak, Alicja; Wypych, Piotr; Żerkowski, Michał; Białkowski, Andrzej; Białkowska, Katarzyna; Sobieszek, Bogdan; Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Łódzki; Łódzki Dom Kultury

Andrzej Białkowski Wprowadzenie do Ikonosfery hierofanii W tekście przedstawiono główne założenia merytoryczne „Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym”. We wstępie autor nawiązuje do definicji sacrum i znaczenia świętości w kulturze. To także indywidualistyczna refleksja na temat hierofanii, religijności, tradycji i estetyki. Artykuł stanowi również analizę spostrzeżeń dotyczących współczesnego postrzegania sacrum w odniesieniu do fotografii dokumentujących funkcjonujące do dziś domowe ołtarze oraz wprowadzenie do tekstów przygotowanych przez grono antropologów zaproszonych do realizacji tego projektu Piotr Wypych Święty kąt... Artykuł przedstawia opis ołtarza domowego z domu dziadków autora, który znajdował się w części pokoju zwanej „świętym kątem”. We wstępie przedstawiono nazewnictwo, genezę i zarys historyczny tego zjawiska na przestrzeni lat, następnie autor kontynuuje opis wyglądu i programu obiektów ikonograficznych wchodzących w skład tej „kapliczki”. Jarosław Eichstaedt Ikonosfera i współczesna religijność Współczesna kultura wizualna w konfrontacji z religijnością ujawnia szereg nowych zjawisk. Kultura popularna, również w środowiskach wiejskich, podąża za trendami transkulturalizmu, zmierzając nie w stronę kultury ludowej, ale konglomeratu i hybrydy. Sacrum może pojawić się wszędzie: w mediach, polityce, sporcie, biznesie, sztuce i we wnętrzach domu. Sacrum wkracza w sferę profanum i przełamuje dychotomię tych dwóch sfer i owocuje sacrofanum. Współczesny człowiek żyje w sacrofanum, sakralizacja i sekularyzacja przenikają się wzajemnie, tworząc dwa aspekty jednej rzeczywistości. W ikonosferze religijnej od dawna podejmowana jest wielka próbę oswojenia nowej estetyki. Dla tej estetyki ważne wydaje się być takie przedstawienie, które koniecznie winno mieć status autentycznego doświadczenia. Mamy więc do czynienia z podmianą wartości, kategorie estetyczne zastępowane są etycznymi. Autentyczność doświadczenia zaświadcza prawdę, legitymizuje, nadaje wartość pozytywną i przekonuje. Krystyna Piątkowska Domowe miejsca sacrum - wrażenia ze świata, którego już prawie nie ma oraz antropologicznych zdarzeń. Esej. Przedstawiam opis projektu Andrzeja Białkowskiego i Piotra Wypycha Ikonosfera Hierofanii. Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym. We wstępie autorzy informują, że głównym tematem koncepcji jest zapis, foto-repozytorium, dokumentujący przemiany współczesnej religijności domowej na przykładzie analizy domowych ołtarzy. W tym momencie dwie najważniejsze dla mnie kwestie okazały się założeniami, którymi zajmuję się fotografia i „zapis foto-antropologiczny”. Jakie refleksje wywołują te informacje? Fotografia, podobnie jak nauka i filozofia, konfrontuje nas z różnymi, czasem zaskakującymi przedstawieniami czasu, śmierci, rzeczywistości, istnienia i bytu. Zresztą zobowiązuje nas to nie zapominać o tych, często niewidocznych, rzeczach. Odwołajmy te krótko przedstawione współczesne wypowiedzi o fotografii do dwóch zasadniczo antropologicznych zjawisk - zapytania znanej i cenionej nie tylko w Polsce fotografki Zofii Rydet, a zwłaszcza jej monumentalnej pracy: „Zapis socjologiczny” oraz projektu Andrzeja Białkowskiego i Piotra Wypych, którą nazwałbym „Zapisem antropologicznym AD 2019/2020. Kontynuacja. Świat, który utrwalili i kontynuują A.Białkowski i P.Wypych, ma zupełnie inną fakturę i strukturę aksjologiczną niż u Rydeta - jest rozproszony, fragmentaryczny, zestawiony bez żadnej troski i świadomości semantycznej, na zasadzie połączenia ładne lub ważne artefakty, stanowiące wyspę w gęstej ikonosferze życia codziennego. Nie dość, że kultura przeżywa metamorfozę - ten zawsze dynamiczny proces stał się na tyle intensywny, że być może to, co pozostało badaczom - ratowanie kontekstów i proroctw - w najlepszy możliwy sposób, jest realizowane właśnie przez tego typu procedury i działania etnologiczne. Damian Kasprzyk Natura - kultura - transcendencja. Wokół kompozycji domowego sacrum Przedstawiony komentarz na temat materiału ikonograficznego pozyskanego w Polsce centralnej koncentruje się na zauważonej prawidłowości. W zdecydowanej większości przykłady takie jak malarstwo, krzyż, kapliczka, figurka cygańska, rzeźba drewniana zyskują oprawę i dopełnienie w postaci naturalizmu. Zwykle jest to flora sztuczna, żywa lub suszona. Kompozycje te - z perspektywy ich twórców - stanowią estetyczną i ideologiczną całość, z drugiej strony, choć mamy do czynienia z dwoma odrębnymi składnikami. Wszakże święte obrazy uzyskuje się bez naturalistycznych ozdób, które pojawiają się tylko w domach, w nurcie jakiejś indywidualnej lub środowiskowej potrzeby. Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, na czym polega istota tej potrzeby, a przede wszystkim skąd ta konsekwencja w budowaniu kontekstu religijnych przedstawień z elementów naturalnych (roślin) czy naśladowania natury. Autor posługuje się koncepcjami estetycznymi, religijnymi i antropologicznymi. W tym ostatnim sięga po opozycję natura - kultura. Katarzyna Orszulak-Dudkowska Dom i sacrum w kulturze polskiej wsi. Tradycja i współczesność. Artykuł przedstawia refleksje nad obecnością i znaczeniem elementów sakralnych w przestrzeni domowej człowieka religijnego w odniesieniu do tradycyjnej polskiej kultury wiejskiej, a także kultury współczesnej. Autorka przedstawia przede wszystkim wiedzę etnograficzną dotyczącą sposobów organizacji przestrzeni życiowej w wiejskim domu, ze szczególnym uwzględnieniem sakralnej funkcji stołu oraz wyglądu i roli tzw. Świętego narożnika i domowego ołtarza. W opisie zawartym w tekście autorka stara się uwzględnić zmiany, jakie zaszły w aranżacji wyposażenia wnętrza domu oraz organizacji przestrzeni sakralnej domu i jego walorów estetycznych. Następnie autorka odwołuje się do dokumentacji fotograficznej ołtarzy znalezionych we współczesnych polskich domach, zgromadzonej w ramach projektu Ikonosfera hierofanii. Dom a sacrum. Transmisja kulturowa artefaktów sztuki ludowej w rejestracji fotograficznej i antropologicznym opracowaniu tekstowym, realizowany w 2019 roku na terenie województwa łódzkiego. Autorka zauważa, że niezależnie od powszechnych przemian kulturowych zachodzących w otaczającym świecie, we współczesnym polskim domu, jako przestrzeni głęboko naznaczonej prywatnością, wielofunkcyjnej, związanej ze stylem życia i indywidualną tożsamością jego mieszkańców, wnętrze nadal pozostaje miejscem zaspokajania potrzeb duchowych i religijnych, a zmieniać mogą się tylko sposoby eksponowania i estetyzowania sacrum. Alicja Woźniak Domowe sacrum w etnograficznym zapisie muzealnika. Tradycja/kontynuacja/innowacja. Moja refleksja jako etnografa - muzealnika na temat współczesnej ikonografii przedstawionej w projekcie Dom i sacrum opiera się na tym, co było, a punktem odniesienia są muzealne materiały archiwalne. Odnosząc się do badań empirycznych, za źródło porównawcze przyjmuję projekt wnętrza na osi czasu, zestawiając go z aktualnymi obrazami prezentowanymi w projekcie. Przedstawię zmiany dotyczące umiejscowienia sacrum w domu, jego estetyki i estetyzacji, czyli „upiększenia” domowego ołtarza. Rozważania dotyczą zarówno strony materialnej, jak i mentalnej, nie oddzielając tego, co wizualne, od indywidualistycznego sposobu myślenia i postrzegania rzeczywistości - jedno jest odbiciem drugiego. Zmieniający się wymiar religijności i potrzeb estetycznych sprawia, że prezentowane w projekcie artefakty, które wypełniają obecne domowe ołtarze, jutro mogą stać się kolekcją muzealną, która będzie stanowić materiał do przyszłych interpretacji. Robert Dzięcielski Domowa ikonosfera sacrum Autor artykułu przedstawia refleksję antropologiczną dotyczącą stanu i przemian tradycyjnie rozumianej domowej ikonosfery sacrum. Transformacja kultury tradycyjnej wpłynęła na zmianę dawnego stosunku do sfery sakralnej. Niepewność i narastające poczucie straty, rozpad dawnych autorytetów, subiektywne podejście do wartości i norm kulturowych, komercjalizacja, rosnące znaczenie wirtualnej rzeczywistości - to tylko niektóre z przyczyn obecnego upadku relacji z ikonosferą religijną. Autor, odwołując się do koncepcji Eliadego, wskazuje, że ludzka potrzeba odbudowy porządku i harmonii metafizycznej, a także pamięć kulturowa, którą można odzyskać i zaktualizować o tradycyjne wartości, są nadal korzystnymi elementami wspierającymi istnienie świętej ikonosfery w przestrzeni domowej. . Potencjał doświadczenia sacrum we współczesnym świecie kryje się w sakralnej postawie człowieka oraz w hierofanicznej sile miejsca i podmiotów. Barnaba Bonati Domowe sacrum - kulinaria pomiędzy domem we Włoszech, a w Polsce Barnaba Bonati, wychowany we Włoszech, a obecnie mieszkający w Polsce, mówi o znaczeniu domowej sfery sakralnej, która rozciąga się między doświadczeniami dwóch kultur. W domu rodzinnym tradycja kulinarna rodziny odgrywała świętą rolę. Obrazy wspólnej celebracji przy stole, utrwalone w pamięci uczestnika, pozwalają autorowi na powrót do tego „świętego czasu” i nieustanne podążanie za nim do dziś. Podstawą siły oddziaływania mentalnych obrazów na tradycje kulinarne są trzy elementy - rodzinny stół, naczynia i wszelkie akcesoria, a przede wszystkim uczestnicy wspólnie spędzający czas i jednocześnie wprowadzający się w doświadczenie sacrum. Autor bardzo osobiście zwraca uwagę, że to ojciec wprowadził go w doświadczenie domowego kulinarnego sacrum. Dzięki temu dziedzictwu wizualna sfera pamięci jest ściśle związana z całą gamą zapamiętanych gustów. Michał Żerkowski Uwagi na temat transmisji kulturowej Zagadnienie transmisji kulturowej ma w historii antropologii kulturowej długą i złożoną historię, sięgającą samych początków dyscypliny, a ukształtowaną w XIX i XX wieku przez kolejne szkoły i podejścia antropologiczne: klasyczny ewolucjonizm, dyfuzjonizm, konfiguracjonizm i studia nad charakterem narodowym w ramach szkoły kultury i osobowości, neoewolucjonizmu i materializmu kulturowego. Współcześnie odnowione zainteresowanie problemem transmisji kulturowej nastąpiło za sprawą interdyscyplinarnych badań nad jego mechanizmami w ramach teorii ewolucji kulturowej, które paradygmatycznie pozostają w kontraście z podejściami konstruktywistycznymi i kulturowymi, które pod koniec XX wieku zdominowały sfera nauk społecznych. Ewolucja kulturowa, rozumiana jako nauka, jest ujednolicona przez zastosowanie logiki ewolucyjnej do opisu społecznie dystrybuowanych i przekazywanych elementów kulturowych (a także materialistycznych), ale jest podzielona przesłankami i zastosowanymi metodologiami.

Item

Filozoficzny świat sztuki Arthura C. Danto

(Uniwersytet Jagielloński, 2006) Sosnowski, Leszek; Uniwersytet Jagielloński

Item

Mit Hellady a sztuka ogrodowa w Europie

(Universitas, 2008) Sosnowski, Leszek; Uniwersytet Jagielloński

Item

Ogród ‘obywatelski’ starożytnej Grecji

(Universitas, 2008) Sosnowski, Leszek; Uniwersytet Jagielloński

Item

Sztuka a integracja. Możliwości i konieczności

(Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011) Sosnowski, Leszek; Uniwersytet Jagielloński

Pytanie o integrację europejską w aspekcie artystyczno-estetycznym otwiera podobną perspektywę jak pytanie o naturę czasu. Jednak w obu przypadkach pytający nie jest już zdany tylko na intuicję. Zaległości związane z pierwszym problemem nadrabia książka wydana pod redakcją Bohdana Dziemidoka Integracyjna i dezintegracyjna rola artystycznych środków przekazu w kształtowaniu tożsamości narodowej i jednoczeniu Europy, która stała się pretekstem do poniższych uwag.

OPEN Repository

22936 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Browse by

Date

Author

Affiliation

Subject

Publisher

License