OPEN :: Home

Item

The EU work-life balance directive – will it be a game changer for family policy in Poland?

(Wydawnictwo Naukowe EDUsfera, 2021) Kozłowska, Agnieszka; Ratajczak, Łukasz. P.; Zakład Podstaw Wychowania i Opieki, Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Wprowadzenie. Rodzina jest jedną z najważniejszych wartości w życiu człowieka, co potwierdzają kolejne sondaże, raporty i badania. Jednak, w wyniku zmian demograficznych, a także ekonomicznych i społecznych, struktura i preferowane modele życia rodzinnego także podlegają zmianom. Jednym z kluczowych czynników wpływających na te zmiany jest emancypacja kobiet i mężczyzn. Przekraczanie granic stereotypów płciowych od dawna ma miejsce w odniesieniu do kobiet, które wkroczyły w sferę publiczną i rynek pracy, stopniowo budując swoją niezależność ekonomiczną i podejmując się kolejnych zawodów i stanowisk, stereotypowo uznawanych za domenę mężczyzn. Te procesy są od dawna wspierane przez polityki równościowe i towarzyszące im prawo antydyskryminacyjne, które powstaje zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i krajowym. Emancypacja mężczyzn z ich stereotypowych ról płciowych podąża za procesami emancypacji kobiet z pewnym opóźnieniem, i ujawnia się przede wszystkim we wkraczaniu mężczyzn w zarezerwowaną dotąd dla kobiet sferę życia rodzinnego, ich większym zaangażowaniu w czynności domowe i opiekuńcze, oraz zabieganiu o autonomię w realizacji rodzicielstwa (ojcostwa). Symetria pomiędzy emancypacją kobiet na rynku pracy oraz emancypacją mężczyzn w życiu rodzinnym jest kluczowa dla osiągnięcia równowagi praca-dom. Równowaga ta jest wskazywana jako jedna z najbardziej pożądanych wartości rodzinnych i zarazem istotny czynnik trwałości i potencjału rozwojowego rodziny. Z tego powodu, równowaga między życiem zawodowym i rodzinnym, podobnie jak leżące u jej podstaw równość kobiet i mężczyzn oraz sprawiedliwość płciowa, powinny być przedmiotem polityki państwa, realizowanej m.in. poprzez legislację i inne instrumenty polityk sektorowych, np. edukację. Cele. Głównym celem pracy jest zbadanie, jak dyrektywa 2019/1158 o urlopach rodzicielskich - nowy instrument legislacyjny, którego celem jest poprawienie równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy w Unii Europejskiej oraz wspieranie godzenia ról zawodowych i rodzinnych przez oboje rodziców - może wpłynąć na zmianę polityki rodzinnej i edukacyjnej w Polsce. Analiza dotyczy głównie jednego aspektu polityki rodzinnej - modelu życia rodzinnego (modelu podziału ról w rodzinie), jako czynnika bezpośrednio związanego z możliwościami osiągania równowagi praca-dom. Materiał i metody. Materiał badawczy w pracy stanowiły dokumenty legislacyjne z poziomu Unii Europejskiej oraz krajowego, dotyczące godzenia ról zawodowych i rodzinnych. Były to trzy dokumenty unijne, pokazujące w perspektywie historycznej, ewolucję przepisów o urlopach rodzicielskich i uprawnieniach pracowniczych osób będących rodzicami, oraz jeden polski dokument prawny zawierający odpowiednie przepisy na poziomie prawa krajowego: dyrektywa dotycząca porozumienia partnerów społecznych na temat standardu urlopów rodzicielskich z 2010 roku (2010/18/EU); projekt nowej dyrektywy w tym obszarze, zaproponowany przez Komisję Europejską Europarlamentowi i Radzie w 2017 roku COM (2017) 253 final, COD: 2017/0085); ostateczna wersja (obowiązująca) dyrektywy o godzeniu ról, z 2019 roku (DIRECTIVE (EU) 2019/1158) oraz artykuły 180-186 z Kodeksu pracy, Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późniejszymi zmianami, wersja ujednolicona. Jako metodę badawczą zastosowano analizę dokumentu stosując własny klucz, skonstruowany na podstawie badań literatury przedmiotu. Z badanych dokumentów wyodrębniono treści głównych przepisów dotyczących zasad udzielania urlopów rodzicielskich, a następnie analizowano je s perspektywy teorii sprawiedliwości płci, badając ich znaczenie dla podziału ról w rodzinie. Przyjęto następujące cechy urlopów jako referencyjne: indywidualny vs familiarny charakter uprawnienia urlopowego, przenaszalność urlopu pomiędzy rodzicami, poziom płatności za urlop i dostęp do elastycznej organizacji czasu pracy rodziców. Wyniki. Analiza dokumentów wykazała, że nowa dyrektywa, zarówno w wersji zaproponowanej przez Komisję Europejską, jak i obowiązującej - sprzyja partnerskiemu modelowi podziału ról w rodzinie. Starsza wersja dyrektywy, z 2010 roku wprowadzała 4 miesiące indywidualnego prawa do urlopu dla każdego z rodziców i nie wymagała, aby był on płatny. Pozwalała też na przenaszalność większej części urlopu, co czyniło ją nieefektywną jako narzędzie wspierające równowagę praca-dom. Natomiast obowiązujące w Polsce przepisy Kodeksu pracy, ze względu na swoją treść, mają charakter familiarny, wspierający stereotypowy podział ról w rodzinie. Urlop ten jest osadzony na uprawnieniach matki, nie dając ojcom rodzicielskiej autonomii. Jest też niżej płatny niż w propozycji Komisji Europejskiej (60% wobec proponowanego przez KE poziomu urlopu chorobowego – w Polsce byłoby to 80% pensji) i całkowicie przenaszalny. Nie ma w nim nawet małej części dedykowanej tylko ojcom, co, w połączeniu z pozostałymi cechami urlopu, skutkuje bardzo niskim odsetkiem wybieralności urlopu w przez ojców. Podsumowanie. Przepisy Unii Europejskiej zaproponowane w dyrektywie o godzeniu ról rodzicielskich w 2019 roku zawierają instrumenty prawne, mogące wzmocnić pozycję kobiet na rynku pracy oraz ojców w ich rolach rodzicielskich. Implementacja dyrektywy do prawa krajowego w Polsce jest kluczowa dla zwiększenia równości kobiet i mężczyzn w życiu rodzinnym oraz osiąganiu większej równowagi pomiędzy życiem rodzinnym a zawodowym obojga rodziców. Jak wykazały inne badania, większe zaangażowanie ojców w opiekę nad dziećmi i prace domowe sprzyja decyzjom kobiet o urodzeniu kolejnego dziecka, pozytywnie wpływa na trwałość rodziny i jej szanse rozwoju. Obserwowane w Polsce od kilkudziesięciu lat trendy demograficzne, bardzo niska dzietność, malejąca liczba zawieranych małżeństw i rosnąca liczba rozwodów mogą być efektem nieadekwatnie zaadresowanej polityki rodzinnej. Odejście od familializacji polityki rodzinnej na rzecz zwiększenia równowagi pomiędzy zaangażowaniem kobiet i mężczyzn w obowiązki domowe i rodzicielskie mogłyby pozytywnie wpłynąć na kondycję rodziny, jej trwałość i szanse rozwoju. Familializm w polityce rodzinnej jest spójny z przekazem polityki edukacyjnej, gdzie w badaniach podstawy programowej, zarówno obecnej, jak i poprzednich, wielokrotnie wskazywano na brak edukacji równościowej, służącej zbalansowanemu modelowi podziału ról w rodzinie. Wprowadzenie perspektywy równości kobiet i mężczyzn do treści podstawy programowej, włączenie jej do treści wszystkich przedmiotów, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania do życia w rodzinie, historii, wiedzy o społeczeństwie, biologii i języka polskiego, jest istotnym wyzwaniem wynikającym z zadań związanych z transpozycją dyrektywy work-life balance. System edukacji powinien podjąć się zadania zwalczania stereotypów płciowych, gdyż hamują one emancypację kobiet i mężczyzn i utrudniają osiąganie równowagi praca-dom w rodzinach. Ten fakt powinien być zauważony przez decydentów odpowiedzialnych za polityki sektorowe w obszarze rodziny i edukacji, aby bardziej adekwatnie zaadresować instrumenty wsparcia rodziny

Item

Uwarunkowania dzietności

(Rządowa Rada Ludnościowa, Główny Urząd Statystyczny, 2023) Witkowska, Magdalena; Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Polityki Demograficznej

Item

Rodzina – wyzwania na XXI wiek

(Rządowa Rada Ludnościowa, Główny Urząd Statystyczny, 2022) Michalski, Michał A.; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Monografia zawiera materiały z konferencji Rodzina – wyzwania na XXI wiek, która odbyła się 14 marca 2022 r. w Poznaniu w ramach III Kongresu Demograficznego. Jej organizatorami byli: Rządowa Rada Ludnościowa, Główny Urząd Statystyczny, Polskie Towarzystwo Statystyczne, Wojewoda Wielkopolski, Urząd Statystyczny w Poznaniu oraz Instytut Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie. Autorzy referatów, które złożyły się na tę publikację, przedstawiają wyniki badań obejmujących szeroki zakres problemów współczesnej rodziny. Dzięki przeprowadzonym analizom można lepiej zrozumieć przemiany, jakim podlega obecnie podstawowa komórka społeczna w Polsce.

Item

Polityka na rzecz rodzin - plusy czy minusy?

(Dom Wydawniczy Elipsa, 2020) Durasiewicz, Arkadiusz; Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Item

W kierunku rozwoju polityki rodzinnej w Polsce

(Dom Wydawniczy Elipsa, 2017) Durasiewicz, Arkadiusz; Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Publikacja zawiera szczegółowe wprowadzenie w problematykę rodziny oraz politykę rodzinną. W książce poruszony został wątek historyczny dotyczący rozwoju polityki na rzecz rodzin na przestrzeni wieków, przedstawione są również ideologie i koncepcje polityki rodzinnej w świetle polskich badaczy zjawiska. Szczegółowo zostały omówione pieniężne i rzeczowe świadczenia rodzinne obowiązujące w Polsce (polityka explicite), nowe uwarunkowania instytucjonalno-prawne w zakresie polityki rodzinnej w Polsce i niedawno wprowadzone instrumenty na rzecz rodzin. Nowością jest wyodrębnienie polityki rodzinnej w kluczowych dokumentach strategicznych dla Polski (strategia długookresowa i średniookresowa). Autor publikacji przedstawił w sposób kompleksowy instrumentarium polityki na rzecz rodzin (ekonomiczne, instytucjonalne, prawne), w podziale na poszczególne kraje UE i modele polityki rodzinnej. Zaprezentował również autorskie koncepcyjne modele „trójkąta kierunków rozwoju polityki rodzinnej oraz gwiazdy kierunków rozwoju polityki na rzecz rodzin według modeli polityki rodzinnej” Książka szczegółowo opisuje system polityki rodzinnej i jej rolę w kształtowaniu bezpośredniego wsparcia, wyzwania stojące przed polityką rodzinną i nowe rozwiązania w tym zakresie funkcjonujące w wybranych krajach UE – jako wnioski i implikacje dla Polski. Publikacja kierowana jest przede wszystkim do pracowników naukowych, praktyków, pracowników socjalnych i studentów, którzy dzięki niej mogą poszerzyć wiedzę na temat funkcjonowania polityki rodzinnej w Polsce oraz państwach członkowskich UE.

OPEN Repository

22936 archived items

Institutional Communities

Recent Submissions

Browse by

Date

Author

Affiliation

Subject

Publisher

License