Analiza holoceńskich zmian środowiskowych w rynnie glacjalnej pomiędzy jeziorem Gopło a Jeziorem Szarlejskim i ich wpływ na osadnictwo w okresie od neolitu do nowożytności na podstawie badań osadów jeziornych oraz danych archeologicznych i historycznych
Loading...
czageo-93-11.pdf (3.05 MB)
Date
2022
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Polskie Towarzystwo Geograficzne
Abstract
Celem opracowania jest analiza zmian środowiskowych obszaru pomiędzy jeziorem Gopło oraz Jeziorem Szarlejskim. Współcześnie przez ten obszar przepływa rzeka Noteć, która łączy obydwa jeziora. Wskazane akweny mogły być połączone i funkcjonować jako Wielkie Gopło. Podstawą rozpoznania geologicznego było 5 odwiertów wykonanych świdrem glebowym o maksymalnej głębokości 320 cm. Pozyskane z nich próbki osadów poddano analizom granulometrycznym oraz oznaczono zawartość materii organicznej i węglanu wapnia. Dla ośmiu próbek wiek określono radiowęglowo metodą AMS. W celu rozpoznania dostępności osadniczej dna doliny wykonano analizę przestrzenną osadnictwa, wykorzystując 6 arkuszy Archeologicznego Zdjęcia Polski. Wyniki badań pozwoliły na wydzielenie 3 faz rozwoju obszaru: jeziornej od początku holocenu do około 8340 B.P., torfowiskowej do co najmniej 4500 B.P. i ponownie jeziornej. Początek ostatniej fazy rozwoju jeziora i jego późniejsza ewolucja nie zostały precyzyjnie wydatowane i wymagają dalszych badań. Dane archeologiczne wskazują na słabe wykorzystanie osadnicze rynny glacjalnej. Przez cały okres pradziejów osadnictwo koncentruje się na wysokościach 80–85 m n.p.m., czyli w strefie krawędziowej rynny. Oznacza to, że teren był podmokły i niedostępny osadniczo. Prace melioracyjne i regulacyjne w zlewni Noteci oraz działania przemysłowe, zapoczątkowane w okresie XVIII–XX w., doprowadziły do obniżenia poziomu wód podziemnych i osłabienia zasilania jeziora. W konsekwencji doszło do zaniku jeziora na badanym obszarze.The aim of the study is to analyze environmental changes in the area between Gopło and Szarlejskie Lakes. The Noteć River flows through this area, connecting both lakes. The lakes could have been connected and functioned as Wielkie Gopło. Geological reconnaissance was based on five boreholes drilled with a soil auger. The samples were subjected to granulometric analyses and the content of organic matter and calcium carbonate was determined. Eight samples were radiocarbon-dated using the AMS method. Recognition of the valley bottom settlement was done through spatial analysis using six Archaeological Project Records sheets. The results of the research allowed separating three phases of the area development: lake, bog and lake again. The beginning of the last lake development phase and its evolution have not been precisely dated and require research. Archaeological data demonstrate the poor settlement use of the glacial trough. Throughout the prehistoric period, settlement was concentrated at an altitude of 80–85 m above sea level, in the edge zone of trough. This means that the area was marshy and inaccessible for settlement. Drainage, regulation works in the Noteć river basin and industrial activities, led to the lowering of the groundwater level and weakened the lake’s recharge. Consequently, the lake disappeared from the studied area.
Description
Keywords
Citation
Słowiński A., Robaczewski M., Zięba M. (2022). Analiza holoceńskich zmian środowiskowych w rynnie glacjalnej pomiędzy jeziorem Gopło a Jeziorem Szarlejskim i ich wpływ na osadnictwo w okresie od neolitu do nowożytności na podstawie badań osadów jeziornych oraz danych archeologicznych i historycznych. Czasopismo Geograficzne, 93(2): 275–297. https://doi.org/10.12657/czageo-93-11