Cyrkulacyjne czynniki klimatu Polski II: Westerlies
Loading...
czageo-91-1-11.pdf (1.13 MB)
Authors
Date
2020
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Polskie Towarzystwo Geograficzne
Abstract
Artykuł stanowi przegląd i próbę syntezy dawniejszych (od 1914 r.) oraz współczesnych ocen i opinii, dotyczących aktywności cyrkulacji strefowej na obszarze Polski i Europy Środkowej. Termin westerlies zdefiniowano jako napływ mas powietrza z zachodu (wiatr geostroficzny SWsw-NW na poziomie morza) w warunkach występowania strefowej formy cyrkulacji środkowo-troposferycznej (forma W według klasyfikacji Vangenheima-Girsa). Oceniono, że taka aktywna postać westerlies („zonal westerlies”) występuje średnio w ciągu ca 1/4 dni w roku. Dokonano przeglądu wybranych wskaźników klimatologicznych charakteryzujących westerlies – uwzględniono obserwowane rozkłady kierunków wiatrów dolnych oraz wiatru geostroficznego na poziomie morza, frekwencję zachodnich typów cyrkulacji oraz frekwencję mas powietrza polarno-morskiego świeżego (tab. 4). W edług Nowosada [2017] składowa zachodnia przepływu powietrza nad Europą Środkową między 40 i 65ºN utrzymuje się średnio przez ca 2/3 dni w roku. Średnia wartość składowej zachodniej cyrkulacji nie przekracza na tym obszarze 2 m/s. W pobliżu 55. równoleżnika – nad południowym Bałtykiem i północną Polską – zachodnia składowa wynosi średnio 3 m/s, podczas strefowej formy cyrkulacji W – osiąga 7 m/s [tab. 1; Marosz, Kożuchowski 2019]. S trefowa forma W w większości przypadków (>50%) formuje wiatry dolne o kierunkach WSWwsw, W i WNW. Formie cyrkulacji południkowej E odpowiadają wiatry ESE-WSWwsw, a formie C – wiatry WNW-NNE (ryc. 7, tab. 5). Na podstawie danych z 56 stacji meteorologicznych w Polsce [Lorenc 1996] określono średni rozkład częstości kierunków wiatrów dolnych na obszarze Polski (rys. 4). Przedstawiono także rozkład kierunków wiatru geostroficznego nad Polską według danych z opracowania Marosza [2016]. W obu przypadkach obserwuje się największy udział wiatrów z sektora zachodniego (SWsw-NW) w ogólnej frekwencji kierunków wiatru (około 47%). Widać także przewagę częstości wiatrów z sektora zachodniego (SWsw-NW) nad wiatrami z sektora wschodniego (SE-NE) oraz przewagę wiatrów SWsw-SE nad wiatrami NW-NE. (tab. 3). Względnie wysoka częstość kierunków SWsw-SE dotyczy zwłaszcza wiatrów dolnych i może świadczyć o zmianach kierunku wiatru w warstwie tarciowej. Średnia prędkość wiatrów dolnych wynosi 3,5 m/s, odpowiadająca jej wartość modułu wiatru geostroficznego – 7,4 m/s. Westerlies są istotnym czynnikiem cyrkulacyjnym klimatu Polski, jednak częstość ich występowania nie jest zbyt wielka. Zarówno częstość wiatrów zachodnich, jak i ich prędkość wzrastają w okresach panowania strefowej formy cyrkulacji środkowo-troposferycznej (W). Zebrane statystyki wiatrów wskazują ponadto na znaczenie względnie wysokiej częstości południkowych form cyrkulacji, kształtujących kierunki adwekcji nad Polską.
Description
Keywords
Citation
K ożuchowski K., 2020, Cyrkulacyjne czynniki klimatu Polski II: westerlies, „Czasopismo Geograficzne”, 91(1–2): 207–233.