Zarząd Diecezjalnego Koła Ksieży Prefektów w Częstochowie (1929 – 1949)
Loading...
R. Ceglarek, J. Kapuściński, Zarząd Diecezjalnego Koła Księży Prefektów w Częstochowie (1929-1949).pdf (2.05 MB)
Authors
Date
2015
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo Naukowe Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie
Abstract
Na przełomie XIX i XX w. na ziemiach polskich, pozostających jeszcze w tym czasie pod zaborami, zaczęto organizować zjazdy i kursy katechetyczne. Dla księży katechetów pierwszy tego typu zjazd odbył się w Krakowie 1895 r. Później miały one miejsce także w innych miastach, między innymi w Częstochowie. Organizowano je w celu przedyskutowania problemów z zakresu nauczania i wychowania religijnego oraz propagowania nowych osiągnięć pedagogicznych i katechetycznych. Spore zasługi na tym polu położył ks. Walenty Gadowski. Zauważył on, że formuła okazjonalnych zjazdów i kursów nie jest wystarczająca i wymaga reorganizacji. Sądził, że myśli katechetycznej i wychowawczej należy zapewnić bardziej trwałe podstawy. Z tej racji wysunął projekt powołania stowarzyszenia katechetów. Podjęte przez niego działania doprowadziły do powołania Związku Katechetów. Związek ten stawiał sobie za cel umożliwienie porozumiewania się w sprawach nauczania i formacji religijnej, krzewienie idei katolickiego wychowania w społeczeństwie oraz popieranie wszelkich spraw mających na względzie dobro samych katechetów. Mogli do niego należeć wszyscy kapłani interesujący się sprawami szkolnymi1. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Związek Katechetów upowszechnił się na terenie całego kraju. Niejednokrotnie różnił się nazwą, a nawet założeniami programowymi. Jednak z czasem nastąpiło ujednolicenie w tym zakresie. Ostatecznie przyjęto nazwę Związek Diecezjalnych Kół Księży Prefektów i zatwierdzono jego statut. Zgodnie z nim Związek był organizacją, w skład której wchodziły Koła Diecezjalne zakładane w poszczególnych diecezjach. W 1929 r. takie Koło powstało również w diecezji częstochowskiej i działało, za wyjątkiem okresu okupacji hitlerowskiej, aż do 1949 r., to znaczy do czasu jego formalnego rozwiązania. Tworzyły je stowarzyszenia lokalne katechetów duchownych (Koła Miejscowe), które początkowo miały siedzibę w Częstochowie i Sosnowcu, a później w innych większych miastach diecezji. Z czasem powołano tego typu stowarzyszenie także dla świeckich nauczycieli religii (Koło Pań Katechetek). Wszystkie one podlegały jednak władzy centralnej, którą na poziomie diecezji był Zarząd Diecezjalnego Koła Księży Prefektów w Częstochowie. Zarząd ten odpowiadał za programowanie, koordynowanie i nadzorowanie pracy w poszczególnych Kołach. Nie było więc to ciało o charakterze wyłącznie reprezentacyjnym, ale posiadające realny wpływ na sposób funkcjonowania poszczególnych Kół, a tym samym na działalność katechetyczną w diecezji. Jest to fakt godny pokreślenia, bowiem uwidacznia jak wielką wagę przywiązywano w okresie międzywojennym i bezpośrednio po drugiej wojnie światowej do spraw nauczania i wychowywania religijnego. Z tego chociażby powodu wydaje się ze wszech miar uzasadnione podjęcie badań naukowych nad przeszłością Zarządu, śledząc jego wielowymiarową pracę w różnych aspektach działalności. Przemawia za tym także brak kompleksowego opracowania tego typu zagadnienia. Istniejącą w tej kwestii lukę historiograficzną starano się zapełnić pracami o dziejach diecezji częstochowskiej, jej duchowieństwie i katechizacji, które jedynie w sposób fragmentaryczny podejmowały tę problematykę. Niniejsza praca prezentuje kolejne wyniki badań w tym zakresie. Jako przyczynek mogą one być następnie wykorzystane do formułowania syntez naukowych na większym poziomie generalizacji. Historiografia w tej materii nie dysponowała dotychczas, tak precyzyjnymi i szczegółowymi ustaleniami, dotyczącymi niezwykle wąskiego tematu, jakim są dzieje Zarządu. Podstawowym źródłem historycznym przy opracowywaniu powyższego tematu była „Księga protokołów Zarządu Diecezjalnego Koła Księży Prefektów w Częstochowie”, która przez długie lata uchodziła za zaginioną. Dotarcie do niej stało się impulsem do podjęcia badań nad tą problematyką. Niezwykle przydatne okazały się także wiadomości zaczerpnięte z „Akt Diecezjalnego Koła Księży Prefektów w Częstochowie” i akt osobowych księży. Uzupełniając te źródła dość bogatą literaturą przedmiotu, udało się zgromadzić wystarczający materiał historyczny, który następnie poddano analizie naukowej. Zastosowane w tym celu metody badawcze wyznaczyły strukturę i układ pracy. Korpus publikacji stanowią trzy części, poprzedzone wstępem i zamknięte zakończeniem. Pierwsza część dotyczy powstania i działalności Zarządu Diecezjalnego Koła Księży Prefektów w Częstochowie. Ukazuje ona sposób jego funkcjonowania, zwłaszcza realizacji zadań statutowych, w latach 1929-1949, za wyjątkiem okresu drugiej wojny światowej, gdy jego działalność była zabroniona przez władze okupacyjne. Z kolei w drugiej części opisano strukturę Zarządu i przedstawiono sylwetki duchownych wchodzących w jego skład. Tym sposobem wyłonił się obraz życia i działalności 24 księży, którzy z całego grona duchowieństwa byli odpowiedzialni za kierunki działań stowarzyszenia prefektowskiego. Ostatnia zaś część posiada charakter edytorski, bowiem zawiera opracowane naukowo oryginalne treści protokołów z zebrań Zarządu. Wieloaspektowość problemów podejmowanych na zebraniach, jak również sam ich przebieg, w wystarczający sposób uzasadniają powód zamieszczenia tekstów tych protokołów w niniejszej publikacji.