Ewolucja uprawnień jednostek samorządu terytorialnego

Lewandowska, Patrycja

Ewolucja uprawnień jednostek samorządu terytorialnego

Abstract

Jednostką samorządu terytorialnego jest lokalna lub regionalna wspólnota samorządowa, która prowadzi działalność we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Oznacza to szeroki zakres autonomii w wyborze zadań, które określona jednostka będzie w danym okresie realizować. Podstawowe reguły odnoszące się do podziału kompetencji pomiędzy istniejącymi w Polsce organami władzy określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Na jej podstawie można stwierdzić, że tylko część zadań lokalnych i regionalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej bezpośrednio podlegające Radzie Ministrów, premierowi bądź poszczególnym ministrom, zaś powinności niemające znaczenia ogólnokrajowego są sprawowane przez samorząd terytorialny. Fundamentalną rolę dla takiego założenia pełnią postanowienia zawarte w rozdziale VII ustawy zasadniczej. Konkretyzację wskazanych standardów stanowią ustawy poświęcone wyodrębnionym w Polsce jednostkom samorządu terytorialnego. Dla poruszanego zagadnienia kluczowymi aktami prawnymi będą więc ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym oraz ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Każdy z tych samorządów reprezentuje bowiem inną grupę ludności, co sprzyja przyjęciu zróżnicowania w kontekście realizowanych zadań. Tekst służyć będzie ukazaniu historycznego ukształtowania jednostek samorządu terytorialnego z uwzględnieniem aktów prawnych obowiązujących po odzyskaniu niepodległości oraz prawodawstwa współczesnego. Konieczna do uwzględnienia jest między innymi treść ustawy z dnia 17 marca 1921 roku – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawy Konstytucyjnej z dnia 23 kwietnia 1935 roku oraz Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 roku, jak też wielu innych norm dotyczących bezpośrednio lub pośrednio zadań oraz statusu określonej jednostki samorządu. Pozwoli to na porównanie rozwiązań mających zastosowanie w różnych okresach kształtowania państwowości odrodzonego oraz podlegającego przemianom państwa, a także wskazanie podstawowych zasad wyznaczających relacje pomiędzy organami władzy w zależności od przyjętego ustroju bądź etapu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.

A local government unit is a local or regional self-government community that conducts business on its own behalf and on its own responsibility. This means a wide range of autonomy in the selection of tasks that a specific unit will carry out in a given period. The basic rules relating to the division of competences between the existing authorities in Poland are set out in the Constitution of the Republic of Poland. On this basis, it can be concluded that only some of the local and regional tasks are carried out by government administration agencies directly subordinated to the Council of Ministers, the Prime Minister or individual ministers, while duties of no national importance are performed by local government. The fundamental role for this assumption is played by the provisions contained in Chapter VII of the Constitution. The specified standards are specified in the acts dedicated to the local government units distinguished in Poland. On this basis, it can be concluded that the key legal acts for the discussed issue are the Act of 8th March 1990 on the municipal government, the Act of 5th June 1998 on the district self-government and the Act of 5th June 1998 on voivodeship self-government. Each of these local governments represents a different group of people, which is conducive to adopting differentiation in the context of the tasks performed. The text will serve to show the historical shape of local government units, taking into account legal acts covering regulations in force after regaining independence and contemporary legislation. It is necessary to take into account, among others, the content of the Act of 17th March 1921 - the Constitution of the Republic of Poland, the Constitutional Act of 23th April 1935 and the Constitution of the Polish People's Republic adopted by the Legislative Sejm on 22nd July 1952, as well as many other norms directly related to or indirectly, the tasks and status of a specific local government unit. This will make it possible to compare the solutions applicable in different periods of shaping the statehood of the reborn and the state undergoing transformation, as well as to indicate the basic principles determining the relations between the authoities depending on the adopted system or stage of Poland's socio-economic development.

Keywords

local government autonomy competences self-governing community constitution

samorząd terytorialny autonomia kompetencje wspólnota samorządowa ustawa zasadnicza

Citation

Lewandowska, P. (2024). Ewolucja uprawnień jednostek samorządu terytorialnego. W: M. Krzymkowski, M. Gronowski, E. Plewa (red.), Historia ustroju państwa polskiego. Wybrane zagadnienia (s. 149-165). Wydawnictwo Naukowe ArchaeGraph Diana Łukomiak..

URI

https://open.icm.edu.pl/handle/123456789/25145

Belongs to collection

Rozdziały z Prac Zbiorowych / Books Chapters

Full item record